ฟันคุดคืออะไร เก็บไว้ได้ไหม ทำไมบางคนถึงไม่ต้องเอาออก

หลายคนคงเคยได้ยินคำว่า “ฟันคุด” แล้วรู้สึกกังวลใจใช่ไหมคะ? บางคนอาจมีอาการปวดทรมาน ในขณะที่บางคนกลับไม่เคยมีอาการใดๆ เลย จนหลายคนเกิดคำถามว่าเจ้าฟันประเภทนี้คืออะไรกันแน่? จำเป็นต้องผ่าออกทุกคนไหม? แล้วทำไมบางคนถึงโชคดีที่ไม่ต้องเอาออก? วันนี้หมอณัฐจะพาทุกคนมาทำความรู้จักกับฟันประเภทนี้อย่างละเอียด เพื่อไขข้อสงสัยและเตรียมพร้อมรับมือกับเจ้าฟันซี่เล็กนี้กันค่ะ

ฟันคุดคืออะไร?

ฟันคุดเป็นฟันกรามซี่สุดท้ายที่อยู่ด้านในสุดของขากรรไกร บนและล่าง ซ้ายและขวา มีลักษณะรูปร่างคล้ายฟันกรามปกติ แต่ส่วนใหญ่มักจะมีขนาดเล็กกว่าและมีรากฟันที่หลากหลายกว่า ตั้งแต่ 1-4 ราก หรือมากกว่านั้น ฟันประเภทนี้จะเริ่มงอกขึ้นมาตั้งแต่ช่วงอายุประมาณ 18-25 ปี ซึ่งเป็นช่วงที่ขากรรไกรของเราเจริญเติบโตเต็มที่แล้ว หรือบางคนอาจจะเร็วกว่าหรือช้ากว่านั้นก็ได้ค่ะ แม้ว่าหน้าที่ของฟันคุดจะช่วยในการบดเคี้ยวอาหารให้ละเอียด แต่บ่อยครั้งก็มักจะมีพื้นที่ไม่เพียงพอให้ฟันงอกขึ้นมาได้อย่างสมบูรณ์ ทำให้ฟันอาจเอียง ฝังตัวอยู่ใต้เหงือกบางส่วน หรือฝังตัวอยู่ภายในกระดูกขากรรไกรก็ได้ค่ะ

แล้วทำไมฟันคุดขึ้นไม่เต็มซี่?

หมอณัฐต้องขอเล่าย้อนไปในอดีตก่อนนะคะว่า มนุษย์เรามีกะโหลกศีรษะและขากรรไกรที่ใหญ่กว่าในปัจจุบันมาก เพราะบรรพบุรุษของเราต้องใช้ฟันในการบดเคี้ยวอาหารที่แข็งและหยาบกว่า เช่น พืชผักดิบ เนื้อสัตว์ดิบ หรือรากไม้ ทำให้ต้องมีฟันกรามขนาดใหญ่และมีจำนวนฟันที่เพียงพอเพื่อช่วยในการย่อยอาหาร แต่เมื่อวิวัฒนาการดำเนินไป มนุษย์เริ่มใช้ไฟในการประกอบอาหาร ทำให้อาหารที่ปรุงออกมานิ่มและสุกง่ายขึ้น ไม่ต้องใช้แรงบดเคี้ยวมากเท่าเดิม เมื่อพฤติกรรมการกินเปลี่ยนไป ส่งผลให้ขากรรไกรของมนุษย์ค่อยๆ เล็กลงและสั้นลงตามกาลเวลา แต่อย่างไรก็ตาม ฟันคุดซึ่งเป็นฟันกรามซี่สุดท้ายที่วิวัฒนาการมาตั้งแต่แรกเริ่ม กลับยังคงมีขนาดเท่าเดิมและพยายามจะขึ้นในช่วงปลายของการเจริญเติบโตของขากรรไกร ผลลัพธ์ก็คือขากรรไกรที่เล็กลงในปัจจุบันมีพื้นที่ไม่เพียงพอให้ฟันคุดงอกขึ้นมาได้อย่างสมบูรณ์เหมือนฟันซี่อื่น ทำให้ฟันคุดติดอยู่ใต้เหงือก เอียง หรือดันฟันซี่ข้างเคียง จนกลายเป็นปัญหาที่เราพบเจอกันบ่อยในปัจจุบันนั่นเองค่ะ

ลักษณะการขึ้นของฟันคุด

ฟันคุดอาจไม่ได้ขึ้นมาตรงๆ เหมือนฟันซี่อื่นเสมอไปค่ะ เนื่องจากพื้นที่ในขากรรไกรไม่เพียงพอ ทำให้ฟันคุดสามารถขึ้นได้ในหลายลักษณะที่แตกต่างกันไป ดังนี้ค่ะ

ฝังอยู่ใต้เหงือกและกระดูก (Impacted): เป็นลักษณะที่พบได้บ่อยที่สุด โดยฟันคุดจะไม่สามารถขึ้นมาในช่องปากได้เลยและยังคงฝังตัวอยู่ใต้เหงือกทั้งหมด หรืออยู่ภายในกระดูกขากรรไกร ซึ่งแบ่งย่อยได้อีกตามทิศทางที่ฟันเอียง เช่น เอียงไปข้างหน้า (Mesial Impaction), เอียงไปข้างหลัง (Distal Impaction), เอียงในแนวนอน (Horizontal Impaction) และขึ้นในแนวตั้งแต่ยังฝังอยู่ (Vertical Impaction)
ขึ้นมาบางส่วน (Partially Erupted): ฟันคุดโผล่พ้นเหงือกขึ้นมาเพียงบางส่วน อาจเห็นเป็นมุมเล็กน้อย หรือโผล่ขึ้นมาแต่ยังถูกเหงือกคลุมอยู่บางส่วน ทำให้เศษอาหารเข้าไปติดได้ง่ายและทำความสะอาดยาก
ขึ้นตรงและสมบูรณ์ (Erupted): เป็นกรณีที่พบได้น้อย ฟันคุดขึ้นมาตรงตำแหน่ง มีพื้นที่เพียงพอ และสามารถใช้งานได้ปกติเหมือนฟันกรามซี่อื่น

ฟันคุดอันตรายไหม รุนแรงต่อภาวะช่องปากแค่ไหน?

แม้ว่าฟันคุดจะไม่ได้อันตรายสำหรับทุกคน หากฟันคุดขึ้นในลักษณะที่ตรงเหมือนฟันซี่อื่น ไม่เบียดฟันซี่ข้างๆ และสามารถดูแลทำความสะอาดได้ค่ะ แต่อีกในหลายๆ กรณีที่ฟันคุดขึ้นผิดปกติ ก็อาจทำให้เกิดปัญหาตามมาได้ ไม่ว่าจะเป็น…

1. เหงือกรอบฟันคุดอักเสบ (Pericoronitis)

เป็นภาวะที่เหงือกบริเวณฟันคุดเกิดการอักเสบ บวม แดง และมีอาการปวด มักเกิดกับฟันคุดที่ขึ้นมาเพียงบางส่วน ทำให้มีช่องว่างระหว่างตัวฟันกับเหงือกที่ปิดทับอยู่ เศษอาหารและแบคทีเรียจึงเข้าไปสะสมอยู่ภายในซอกเหงือกได้ง่ายมากจนกลายเป็นแหล่งเพาะเชื้อชั้นดี และเนื่องจากอยู่ในตำแหน่งด้านในสุดของช่องปาก จึงยากต่อการทำความสะอาดให้ทั่วถึง ก็ยิ่งนำไปสู่การอักเสบติดเชื้อที่ง่ายขึ้น หากอาการรุนแรงอาจทำให้คนไข้รู้สึกปวดมาก มีหนองไหล มีกลิ่นปาก เคี้ยวอาหารลำบาก หรืออาจลามไปถึงการบวมที่แก้มและใบหน้าจนอ้าปากได้จำกัดได้ด้วยค่ะ หากปล่อยทิ้งไว้นานๆ ไม่รีบรักษา การอักเสบอาจลุกลามไปยังกระดูกขากรรไกรหรือเนื้อเยื่อข้างเคียงได้อีกด้วย ซึ่งจะยิ่งทำให้รักษายากยิ่งขึ้นค่ะ

2. มีอาการปวด บวม เป็นๆ หายๆ

ถือเป็นปัญหาสุดคลาสสิกของฟันคุดเลยค่ะ ซึ่งเกิดจากการที่ฟันคุดขึ้นในทิศทางที่ผิดปกติ ทั้งเอียงไปชนกับฟันกรามซี่ข้างเคียง หรือพยายามดันตัวขึ้นแต่ถูกเหงือกหรือกระดูกขากรรไกรขวางอยู่ การกดทับหรือเสียดสีซ้ำๆ รวมถึงเศษอาหารและแบคทีเรียเข้าไปติดอยู่ในซอกเหงือกรอบๆ ฟันคุดได้ง่าย ทำให้เกิดการอักเสบติดเชื้อขึ้นมาเป็นระยะๆ อาการปวดอาจเริ่มจากเล็กน้อยไปจนถึงขั้นปวดอย่างรุนแรง อาจมีอาการเหงือกบวมแดง อ้าปากลำบาก และรู้สึกปวดร้าวไปถึงขากรรไกร โหนกแก้ม หรือแม้กระทั่งหูได้เลยค่ะ ยิ่งถ้ามีการติดเชื้อรุนแรง อาจเกิดหนองหรือติดเชื้อลุกลามไปยังส่วนอื่นของช่องปากและใบหน้า

3. ทำให้ฟันซี่ข้าง ๆ ผุได้ง่าย

ฟันคุดที่ขึ้นเอียงมักจะสร้างปัญหาให้กับฟันซี่ข้างเคียงค่ะ เพราะมันทำให้เกิดซอกหรือช่องว่างเล็กๆ ที่ทำความสะอาดยาก จะทำให้เศษอาหารและแบคทีเรียเข้าไปสะสมได้ง่าย จนกลายเป็นแหล่งเพาะเชื้อชั้นดีที่ทำให้ฟันซี่ข้างๆ ผุตามไปด้วย แม้ฟันซี่นั้นจะแข็งแรงดีมาก่อนก็ตามค่ะ

4. เกิดถุงน้ำหรือซีสต์รอบฟันคุด

ฟันคุดที่ฝังอยู่บางครั้งอาจก่อให้เกิดถุงน้ำหรือซีสต์ (Cyst) รอบตัวฟันได้ค่ะ หากปล่อยทิ้งไว้ ถุงน้ำนี้จะค่อยๆ ขยายใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ และเป็นอันตรายต่อช่องปากได้นะคะ เพราะมันจะไปกัดกินกระดูกขากรรไกร ทำให้กระดูกขากรรไกรบางลงและส่งผลกระทบต่อรากฟันของฟันซี่ข้างเคียงได้ด้วย ดังนั้นหากตรวจพบว่ามีถุงน้ำให้รีบเอาฟันคุดที่มีถุงน้ำออกโดยเร็วที่สุด เพื่อป้องกันผลกระทบที่รุนแรงตามมาค่ะ

ทำไมบางคนไม่ต้องถอนฟันคุดออก?

แม้ฟันคุดจะเป็นปัญหาสำหรับหลายคน แต่ก็มีบางเคสที่หมอณัฐมองว่าไม่จำเป็นต้องถอนออก โดยมีเหตุผลหลักๆ ดังนี้

ฟันคุดขึ้นมาอย่างสมบูรณ์ ใช้งานได้ปกติ: หากฟันคุดขึ้นมาได้ตรงตำแหน่ง มีพื้นที่เพียงพอในช่องปาก สามารถแปรงทำความสะอาดได้ทั่วถึงเหมือนฟันซี่อื่นๆ โดยไม่ก่อให้เกิดปัญหาใดๆ ก็ไม่จำเป็นต้องถอนออกค่ะ
อยู่ในตำแหน่งที่ดีและไม่มีอาการ: ฟันคุดที่ฝังตัวอยู่ใต้เหงือกหรือกระดูกขากรรไกรอย่างมิดชิด ไม่ได้เอียงไปชนฟันซี่ข้างเคียง ไม่ก่อให้เกิดอาการปวด เหงือกอักเสบ หรือปัญหาอื่นๆ หากประเมินด้วยภาพรังสีแล้วพบว่าไม่ก่อให้เกิดความเสี่ยงในอนาคต ก็อาจไม่จำเป็นต้องถอนออกทันที แต่คุณหมอมักจะแนะนำให้ติดตามอาการและตำแหน่งของฟันคุดเป็นระยะๆ
ความเสี่ยงในการผ่าตัดสูงกว่าประโยชน์ที่จะได้รับ: ในบางเคส เช่น ฟันคุดอยู่ใกล้เส้นประสาทสำคัญมากๆ หรือมีความซับซ้อนสูงในการผ่าตัด และอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงที่รุนแรงกว่าประโยชน์ที่จะได้รับจากการถอนออก คุณหมออาจพิจารณาไม่ผ่าตัด แต่จะติดตามอาการอย่างใกล้ชิดแทน
อายุของผู้ป่วย: ในผู้สูงอายุบางรายที่ฟันคุดไม่มีอาการและฝังตัวแน่นอยู่ในกระดูกมานาน การผ่าตัดอาจเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนสูงกว่าคนไข้ที่มีอายุน้อยกว่า คุณหมอจึงเลือกที่จะไม่ผ่าตัด แต่จะติดตามอาการแทนค่ะ

ถ้าจำเป็นต้องถอนฟันคุด ควรทำเมื่อไหร่ดี?

หากตรวจพบว่าเป็นฟันคุดที่ควรถอนจริงๆ หมอณัฐแนะนำว่า ควรถอนตั้งแต่อายุยังน้อยจะดีที่สุดค่ะ โดยทั่วไปช่วงอายุที่เหมาะที่สุดคือช่วงวัยรุ่นหรือวัยผู้ใหญ่ตอนต้น ประมาณช่วงอายุ 17-25 ปี ซึ่งเป็นช่วงที่รากฟันยังไม่ลึกและไม่ซับซ้อน เพราะฟันคุดเพิ่งจะเริ่มงอก รากฟันจึงสั้นและไม่เกาะแน่นกับกระดูกขากรรไกรมากนัก ทำให้การถอนง่ายกว่าฟันที่มีรากยาวหรือซับซ้อนในคนอายุมากค่ะ

นอกจากนี้ช่วงวัยรุ่นยังเป็นช่วงที่มีกระดูกขากรรไกรแข็งแรงและฟื้นตัวได้ดี แผลจึงหายเร็ว ลดอาการบวมและช้ำหลังการถอนฟัน และที่สำคัญยังลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนได้อีกด้วยนะคะ เพราะถ้าคนไข้ถอนตอนอายุมาก โอกาสที่รากฟันจะไปใกล้เส้นประสาทสำคัญในขากรรไกรก็มีมากขึ้น อาจเสี่ยงต่ออาการชาหรือบาดเจ็บต่อเส้นประสาทได้นั่นเอง

อย่างไรก็ตาม การถอนฟันคุดควรอยู่ภายใต้การพิจารณาของทันตแพทย์ เพราะบางคนอาจมีข้อจำกัดด้านสุขภาพหรือโครงสร้างฟันที่ต้องวางแผนการรักษาให้เหมาะสม หากใครสงสัยว่าควรถอนฟันคุดหรือไม่ ควรปรึกษาหมอและทำการเอ็กซ์เรย์เพื่อประเมินอย่างละเอียดนะคะ จะได้เตรียมตัวได้ถูกต้อง และดูแลสุขภาพช่องปากได้ดีที่สุดนะคะ

อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับการถอนฟันคุด คลิก >>> บริการถอนฟัน ผ่าฟันคุด ผ่าฟันฝัง ที่ Tooth Luck Clinic

บทความที่น่าสนใจ

ผ่าฟันคุดที่ไหนดี ทำไมต้อง Toothluck Dental Clinic

หากคุณมีปัญหาช่องปาก ไม่ว่าจะเป็นฟันซ้อนฟันเก ฟันห่าง ฟันสบผิดปกติ หรือกำลังมองหาคลินิกสำหรับดูแลฟัน เรา Tooth Luck Dental Clinic เป็นคลินิกทันตกรรมสำหรับเด็กและทุกคนในครอบครัว เรามีทีมทันตแพทย์พร้อมให้บริการทันตกรรมมากมาย ไม่ว่าจะเป็นจัดฟัน ถอนฟัน ผ่าฟันคุด ฟอกสีฟัน ขูดหินปูน อุดฟัน รักษารากฟัน รากฟันเทียม วีเนียร์ ฟันปลอม และบริการทันตกรรมสำหรับเด็ก มาพร้อมเครื่องมือที่ทันสมัย ได้มาตรฐาน และครบครัน ทั้งนี้ก็เพื่อสุขภาพช่องปากที่ดีที่สุดสำหรับเด็ก ๆ และชาวจังหวัดขอนแก่นอย่างแท้จริง

รีวิวจัดฟันกับ Tooth Luck dental clinic คลินิกทำฟัน จัดฟัน ขอนแก่น

@dr.nuttakul

รีวิวเคสจัดฟันใส ทำไมเลือก? ดีกว่ายังไง? #หมอณัฐคุณ #หมอฟัน #หมอฟันtiktok #คลินิกทันตกรรมทูธลักค์ #รักสุขภาพ #tiktokสายความรู้ #เรื่องนี้สอนให้รู้ว่า #tiktokuni #ทําฟันขอนแก่น #จัดฟัน #จัดฟันใส #มากกว่า60วิ

♬ Cute song of fun scene – Yoshiki ARA

@dr.nuttakul

รีวิวเคส จัดฟันแก้รูปปาก 💗 #หมอณัฐคุณ #คลินิกทันตกรรมทูธลักค์ #toothluck #ทําฟันขอนแก่น #ทําฟันmrtแยกติวานนท์ #จัดฟัน #รักสุขภาพ #tiktokสายความรู้ #รู้จากtiktok #tiktokunit

♬ เสียงต้นฉบับ – Dr.Nuttakul, Dent – Dr.Nuttakul, Dent